Trong quá trình sinh con, người phụ nữ phải đối mặt với rất nhiều vấn đề rủi ro. Trong đó băng huyết sau sinh là tai biến sản khoa nguy hiểm nhất, đe dọa đến tính mạng sản phụ. Vậy nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng này? Cách dự phòng như thế nào để tránh những hệ quả không mong muốn?
Băng huyết sau sinh là gì?
Băng huyết sau sinh là tình trạng mất máu quá nhiều, giảm thể tích máu gây nguy hiểm cho người mẹ. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 14 triệu phụ nữ gặp hiện tượng băng huyết sau sinh trên toàn cầu. Ở Việt Nam, tỷ lệ này chiếm từ 3 – 8% và là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở các sản phụ.
Băng huyết sau sinh được chia thành 2 dạng căn cứ theo thời gian:
- Băng huyết nguyên phát: sản phụ mất máu nhiều hơn 500ml trong vòng 24 giờ đầu tiên sau khi sinh.
- Băng huyết thứ phát: sản phụ ra máu nhiều và bất thường ở âm đạo trong khoảng 24 giờ đầu đến 12 tuần sau khi sinh
Dấu hiệu băng huyết sau sinh
- Âm đạo chảy máu nhiều, máu đỏ tươi sau khi sinh
- Đau bụng dưới dữ dội
- Máu ứ đọng trong buồng tử cung làm tử cung tăng thể tích. Đáy tử cung lên cao dần, to ra theo bề ngang mềm nhão.
- Có thể bị sốt
- Da xanh, niêm mạc nhợt
- Tay chân lạnh, vã mồ hôi
- Khát nước, mạch nhanh
- Giảm huyết áp
- Giảm số lượng hồng cầu
Nguyên nhân gây băng huyết sau sinh
Sau khi sinh, tử cung thường co bóp và đẩy nhau thai ra ngoài. Sau khi nhau thai được lấy ra, sản phụ thường có những cơn co thắt gây áp lực lên thành mạch máu để hạn chế chảy máu sau sinh. Tuy nhiên, nếu tử cung co bóp không đủ mạnh thì các mạch máu sẽ chảy tự do dẫn đến băng huyết.
Một số nguyên nhân dẫn đến băng huyết sau sinh gồm:
Vấn đề về tử cung
- Cơ tử cung yếu do chuyển dạ nhanh, chuyển dạ kéo dài, tăng cơ lâu bằng oxytocin, đa sản
- Cấu trúc tử cung bất thường: u xơ tử cung, tử cung dị dạng,…
- Tử cung căng giãn quá mức do đa thai, đa ối,…
- Tiền sử sảy thai, nạo hút thai nhiều lần
Vấn đề về sức khỏe
- Sản phụ suy nhược, suy dinh dưỡng, thiếu máu, tăng huyết áp, nhiễm độc thai nghén
- Tiền sản giật, hội chứng HELLP
Bất thường của bánh nhau
Những trường hợp thai phụ có nhau bám thấp, nhau cài răng lược, nhau tiền đạo thường có khuynh hướng chảy máu nhiều sau sinh. Nếu diện tích bánh nhau lớn, khi bong ra sẽ gây chảy máu nhiều. Ngoài ra tình trạng sót nhau, nhau dính vào lớp nội mạc một cách bất thường cũng có thể gây xuất huyết sau sinh.
Tổn thương đường sinh dục
Tử cung, âm đạo bị rách hoặc vỡ cũng là nguyên nhân gây băng huyết sau sinh. Đây là biến chứng do khó đẻ và cần phải có sự can thiệp của thủ thuật. Một số trường hợp khác như đẻ rơi, đẻ quá nhanh cũng gây tổn thương lớn đến đường sinh dục
Rối loạn đông máu
Những sản phụ mắc chứng rối loạn đông máu, bệnh lý đông máu di truyền hoặc mắc phải Hemophilie, xuất huyết giảm tiểu cầu,…có nguy cơ bị băng huyết sau sinh cao hơn so với bình thường. Hiện tượng rối loạn đông máu thường xảy ra trong các trường hợp như: Nhau bong non, thai lưu, nhiễm trùng…
Một số nguyên nhân khác
- Dây nhau ngắn, quấn cổ nhiều vòng
- Lấy nhau không đúng cách
- Đỡ đẻ sai cách
- Chuyển dạ kéo dài gây nhiễm trùng ối
- Nạo phá thai nhiều lần, không được chăm sóc hậu sản kỹ lưỡng
- Sử dụng các loại thuốc vô cảm đường toàn thân
Yếu tố nguy cơ của băng huyết sau sinh
- Tử cung quá căng, mang đa thai, đa ối
- Sản phụ đã có tiền sử bị băng huyết sau sinh
- Sản phụ có tiền sử mổ trên cơ tử cung
- Mẹ bị béo phì (chỉ số khối BMI > 35)
- Sinh con nặng trên 4kg
- Sinh con đầu lòng khi hơn 40 tuổi
Băng huyết sau sinh nguy hiểm như thế nào?
Tùy thuộc mức độ mất máu và việc hồi sức, cầm máu có tích cực hay không mà xuất huyết sau sinh có thể gây ra nhiều biến chứng nặng, nhẹ khác nhau. Sản phụ có thể bị choáng do giảm thể tích tuần hoàn dẫn đến suy thận, suy đa cơ quan, nghiêm trọng nhất là tử vong. Băng huyết sau sinh cũng là yếu tố thuận lợi dẫn đến nhiễm trùng hậu sản.
Biến chứng lâu dài của băng huyết sau sinh gồm thiếu máu, viêm tắc tĩnh mạch, hội chứng Sheehan (do hoại tử tuyến yên dẫn đến suy nhược, gầy ốm, rụng lông tóc, mất sữa, vô kinh), không thể có thêm con trong trường hợp phải cắt tử cung.
Biện pháp dự phòng băng huyết sau sinh
- Tránh sản phụ chuyển dạ kéo dài, bằng cách theo dõi sát quá trình chuyển dạ, trên monitoring, cơn gò tử cung, tim thai và sự xóa mở cổ tử cung
- Phòng ngừa nhiễm trùng nước ối
- Sử dụng thận trọng các loại thuốc mê, gây tê, giảm đau trong chuyển dạ
- Xác định nguyên nhân và xử trí ngay trường hợp có cơn co yếu, cơn co cường tính…
- Kiểm tra nhau thai, rà soát lòng tử cung tránh trường hợp sót nhau gây chảy máu nhiều
- Kiểm tra tử cung nếu có vết mổ cũ, kiểm tra đường sinh dục nếu có thực hiện thủ thuật giúp sinh
- Phụ nữ cần lập kế hoạch mang thai để đảm bảo có thời gian hồi phục sức khỏe
- Trong quá trình mang thai cần khám thai định kỳ để sớm phát hiện các vấn đề bất thường
- Thực hiện các kiểm tra, siêu âm, xét nghiệm cần thiết để tầm soát dị tật thai và bất thường nếu có
Bà bầu cần có chế độ dinh dưỡng, nghỉ ngơi hợp lý - Cung cấp sắt, axit folic trong suốt thai kỳ để ngừa thiếu máu thiếu sắt, phòng tránh băng huyết sau sinh hoặc nếu xảy ra với mức độ nhẹ, không biến chứng, ít phải truyền máu
» Tham khảo: Top 3 thuốc sắt cho bà bầu được tin dùng nhất hiện nay
Lời kết
Băng huyết sau sinh là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở các sản phụ. Tình trạng này rất đáng lo ngại, đe dọa trực tiếp đến tính mạng. Vì vậy các mẹ cần chú ý chăm sóc, theo dõi sức khỏe bản thân. Sản phụ cần nhớ lịch khám sức khỏe định kỳ để bác sĩ có thể chẩn đoán, tiên lượng cuộc chuyển dạ đồng thời sản phụ sớm phát hiện được các bệnh lý nội khoa để điều trị sớm tốt cho việc sinh nở.