Niêm mạc mũi là bộ phận quan trọng của khoang mũi. Nó có chức năng như một hàng rào bảo vệ, ngăn chặn mầm bệnh và các chất bẩn xâm nhập vào cơ thể. Điều này đồng nghĩa với việc niêm mạc mũi cũng dễ bị tổn thương và gặp nhiều vấn đề.
Niêm mạc mũi là gì?
Niêm mạc mũi là một lớp lót ẩm, có cấu trúc tương tự như một lớp màng nhầy tại khoang mũi, gồm một biểu mô (một hoặc nhiều lớp tế bào biểu mô) và một màng mô liên kết (propria lamina) nằm ở phía dưới của mô liên kết lỏng lẻo. Niêm mạc mũi bao phủ toàn bộ diện tích của thành mũi, gồm các khoang liên quan đến mũi và hệ hô hấp nói chung. Niêm mạc khá mỏng manh và dễ bị tổn thương, đặc biệt là khi có tác động từ bên ngoài.
Vai trò của niêm mạc mũi
Niêm mạc mũi giữ 3 vai trò chính là:
- Làm ấm khoang mũi
- Ngăn ngừa các mô của cơ thể không bị mất độ ẩm, đồng thời làm tăng độ ẩm
- Bảo vệ thành cơ quan từ phía trong, khử trùng, ngăn chặn mầm bệnh và các chất bẩn sau khi chúng xâm nhập vào cơ thể, nhờ đó bảo vệ sức khỏe của bạn
Ngoài ra, niêm mạc mũi còn bao phủ hệ thống dây thần kinh giao cảm và tam thoa giúp điều chỉnh biên độ của các cơ hô hấp ở lồng ngực. Dây thần kinh này liên kết với não bộ ra bệnh cho lồng hít sâu hoặc hít nông tùy theo mũi thông hay ngạt.
Cơ chế hoạt động của niêm mạc mũi
Niêm mạc mũi có cấu trúc gồm nhiều mạch máu và các tế bào của nó luôn tiết ra chất nhầy. Khi niêm mạc bị tấn công bởi những tác nhân gây hại từ môi trường bên ngoài (chẳng hạn như bụi bẩn, vi khuẩn, virus,…) thì sẽ bị chất nhầy cản lại. Sau đó, chất nhầy bao phủ lại dị nguyên và được lông mũi di chuyển đế phía tiền đình để loại bỏ, chính là thứ mà chúng ta gọi là rỉ mũi.
Chính vì niêm mạc mũi luôn tiết ra chất nhầy nên dù mũi phải hít thở liên tục, tiếp nhận một lượng không khí lớn mỗi giây nhưng phần trước của hố mũi và phần sau được làm sạch liên tục. Nếu niêm mạc mũi bị rách hoặc bị hỏng, chúng sẽ tạo ra lượng chất nhầy giúp ngăn chặn tình trạng nhiễm trùng và giữ lại độ ẩm cho mô.
Một số bệnh liên quan đến niêm mạc mũi
Bệnh viêm mũi
Khi niêm mạc khoang mũi và lớp niêm mạc bên dưới mũi bị viêm nhiễm sẽ dẫn đến bệnh viêm mũi. Lúc này lượng dịch nhầy tiết ra nhiều hơn dẫn đến triệu chứng điển hình là chảy nước mũi, sổ mũi.
Viêm mũi cấp tính hay mãn tính đều do dị ứng, khi hệ miễn dịch phản ứng quá mức trước các chất hóa học, bụi bẩn. Bệnh viêm mũi dị ứng gây ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt và cuộc sống của người bệnh. Bởi vậy các chuyên gia khuyến cáo nếu bạn nhận thấy bất cứ dấu hiệu nào của bệnh thì nên đi khám sớm.
» Xem thêm: Viêm mũi dị ứng: nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị
Polyp mũi
Polyp mũi có cấu trúc dạng khối mềm, nhẵn, mọng trong và có màu hồng nhạt. Nó phát triển trên niêm mạc mũi, thường xuất hiện ở hốc mũi hoặc có thể ở trong các xoang mặt, xoang trán và mũi.
Polyp mũi vốn là dạng u lành tính. Polyp mũi nhỏ thường ít gây triệu chứng và có thể bị triệt tiêu theo thời gian. Tuy nhiên, polyp lớn có thể cản trở đường hô hấp và ảnh hưởng đến khứu giác. Một số polyp nằm tại xoang mũi gây nhức đầu âm ỉ và khiến người bệnh ngáy ngủ.
Viêm xoang
Viêm xoang là căn bệnh xảy ra khá phổ biến tại nước ta. Khi vi khuẩn, virus tấn công sẽ gây ra những tổn thương đến tế bào lông chuyển tại lớp niêm mạc xoang, gây nên các biểu hiện như đau mũi, đau đầu, ngạt mũi, khó thở,…Người mắc viêm xoang sẽ nhạy cảm hơn với sự thay đổi từ môi trường. Viêm xoang thường tái phát nhiều lần và nếu không điều trị sớm sẽ phát triển thành mãn tính.
Sản phẩm điều trị viêm xoang:
Khô mũi
Khô mũi là tình trạng bên trong mũi bị thiếu ẩm nghiêm trọng, dẫn tới mũi bị khô rát, nghẹt mũi. Khô mũi thường xảy ra ở những người có niêm mạc mũi mỏng, thành niêm mạc dễ bị tổn thương. Đặc biệt là khi thời tiết lạnh, khô hanh, độ ẩm không khí giảm thì người bệnh càng cảm nhận rõ.
Khi mũi bị khô thì niêm mạc dễ bị kích ứng hơn. Hiện tượng này diễn ra kéo dài làm teo các tuyến tiết dịch nhầy, hạn chế tiết dịch mũi và gây khô rát mũi. Thậm chí khô mũi có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về mũi như viêm mũi cấp, viêm xoang mũi dị ứng, viêm mũi vận mạch,…
Hướng dẫn chăm sóc và phòng tránh các bệnh về mũi
Mũi là cơ quan của hệ hô hấp, tiếp xúc trực tiếp với không khí, chứa bụi bẩn, vi khuẩn và dị nguyên. Vì vậy mũi rất dễ tổn thương, dẫn đến nhiều bệnh lý. Để chăm sóc và phòng tránh các bệnh về mũi bạn cần nhớ:
- Vệ sinh mũi hàng ngày, nên dùng nước muối sinh lý là tốt nhất. Vệ sinh mũi khi vừa đi ngoài đường về và trong khi bị bệnh
- Tránh tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, khói bụi, hóa chất, khu vực ẩm thấp. Đặc biệt là những người dị ứng phấn hoa, lông thú nuôi cần chủ động phòng tránh những dị nguyên này
- Luôn đeo khẩu trang khi ra ngoài. Điều này còn giúp bạn phòng tránh các bệnh lây truyền qua đường hô hấp
- Khi bị chảy nước mũi nên dùng giấy hoặc khăn mềm thấm nhẹ nhàng, không nên lau mạnh gây rát mũi, trầy xước mũi, khô mũi. Đồng thời sử dụng sản phẩm dưỡng ẩm thoa vùng da dưới mũi
- Giữ ấm cho mũi trong mùa đông, khi thời tiết chuyển lạnh. Nếu là mùa hè cần đảm bảo nhiệt độ trong phòng cân bằng, tránh để nhiệt độ quá thấp sẽ tác động xấu đến niêm mạc mũi
- Bổ sung vitamin, khoáng chất và các thực phẩm tăng cường sức đề kháng như trái cây, củ quả tươi
- Uống đủ nước mỗi ngày (tối thiểu 1.5 – 2 lít)
- Vệ sinh đồ dùng cá nhân (chăn gối, nệm, ga giường,…), vệ sinh môi trường sống xung quanh để ngăn chặn tối đa sự xâm nhập của các tác nhân gây hại đến mũi
Lời kết
Niêm mạc mũi tiết ra dịch nhầy liên tục và hoạt động như một lớp màng bảo vệ các cơ quan bên trong, ngăn chặn mầm bệnh và các dị nguyên, chất bẩn xâm nhập vào cơ thể. Cũng chính vì thế mà nó cũng dễ bị tổn thương và gặp nhiều vấn đề như viêm mũi dị ứng, xoang mũi, khô mũi,…Để bảo vệ sức khỏe bản thân cũng như ngăn chặn các bệnh về đường hô hấp thì bạn hãy nhớ chăm sóc mũi đúng cách và thực hiện các biện pháp trên để phòng tránh nhiễm bệnh.
THAM VẤN Y KHOA: DƯỢC SĨ HÀ HẰNG